Inclúo aquí as conclusións do artigo e as imaxes que o ilustran.
CONCLUSIÓNS
- Xaquín Marín e Castelao están unidos artisticamente pola cadansúa pretensión de contribuír á creación dunha arte nacional galega baseada na tradición popular.
- Aínda que o primeiro semelle lonxe da síntese expresiva das “Cousas da vida” do segundo, por baixo da treboada de riscos dos seus primeiros planos –no armazón–, e máis claramente nos seus fondos, latexa a mesma simplicidade.
- Alén das coincidencias biográficas, relacionadas con Madrid e Badajoz, que non deixan de ser anecdóticas, os dous humoristas presentan unha manchea de similitudes artísticas.
- Atopamos nos dous a mesma presenza obsesiva de Galicia, mais non dun xeito costumista, senón froito e reflexo dun profundo compromiso coa terra e as xentes.
- Marín e Castelao coinciden nunha morea de temas (a emigración, o caciquismo, o machismo, o asoballamento da lingua galega, o desprezo da aldea pola cidade…) e de personaxes (labregos, caciques, vellos, nenos, animais…).
- Os dous teñen unha semellante actitude humorística, que foxe tanto da mera comicidade como da sátira sangrante. Crítican e denuncian, utilizando a ironía e ás veces o sarcasmo.
- En Marín atopamos de cando en vez viñetas directamente relacionadas con Castelao, ora porque o debuxa ou menciona, ora porque recrea ou reinterpreta unha das súas estampas, ora porque nos fai lembrar outras polo texto ou polo debuxo.